Πως τα φέρνει καμιά φορά η ζωή. Την ώρα που οι αγανακτισμένοι της Ευρώπης άφηναν πίσω τους τους αναπαυτικούς καναπέδες και ξεχύνονταν στις πλατείες, στην άλλη άκρη της γης, σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου του Μανχάταν, άφηνε την τελευταία του πνοή ο άνθρωπος που έντυσε με τα τραγούδια του τις κινητοποιήσεις των μαύρων σχεδόν μισό αιώνα πριν.
“Η επανάσταση δεν θα μεταδοθεί από την τηλεόραση”, έλεγε το ομώνυμο τραγούδι που έγινε τότε ύμνος στα χείλη των εξεγερμένων. “Δεν θα έχει χορηγούς επικοινωνίας, ούτε διαλείμματα για να πας για μπύρες… δεν θα έχει διάσημους πρωταγωνιστές, δεν θα σου δώσει δροσερή αναπνοή, ούτε θα σε κάνει πιό αδύνατο… δεν θα έχει replay, ούτε slow motion, και τα δελτία των ειδήσεων δεν θα μπορέσουν να προβλέψουν τον νικητή στις 8:30… η επανάσταση δεν θα επιστρέψει μετά από ένα μικρό διάλειμμα για διαφημίσεις.”
Το 1968, σε ηλικία 19 ετών, έγραψε ο Gil Scott-Heron αυτούς τους στίχους, και δυό χρόνια μετά τους έντυσε με ήχους από κρουστά και τους έβγαλε σε δίσκο. Ήταν ένα ηχητικό ποίημα γεμάτο αναφορές στη λαϊκή κουλτούρα της Αμερικής του Νίξον. Έπαιζε με τα σλόγκαν των διαφημίσεων της εποχής και μέσα του παρελαύνανε όλοι οι celebrities που πρωταγωνιστούσαν τότε στη μικρή οθόνη. Μέσα από μία μεγάλη δόση χιούμορ και ειρωνίας καλούσε τους μαύρους να βγουν στους δρόμους για να παλέψουν για μιά “καλύτερη μέρα”.
Η επαναστατημένη γενιά των 60ς αναγνώρισε σ’ αυτό το υβριδικό ραπ κομμάτι το σάουντρακ της ζωής της και του έδωσε μία θέση δίπλα στο “Ουρλιαχτό” του Allen Ginsberg και το “Subterranean Homesick Blues” του Bob Dylan. Το τραγούδι αυτό άνοιγε για πολλά χρόνια κάθε εκδήλωση για τις φυλετικές διακρίσεις, ενώ ο ίδιος ο Gil Scott-Heron συνέχισε να γράφει στίχους και μουσική μέχρι και την εποχή του Ρήγκαν. Από το 1970 μέχρι το 1982 έγραψε 13 άλμπουμ. Τα θέματα του, τις περισσότερες φορές κοινωνικοπολιτικά. Από το Απαρχάιντ (το δικό του Johannesburg κυκλοφόρησε μία δεκαετία πριν το Free Nelson Mandela) και τον εφιάλτη της πυρηνικής ενέργειας (We Almost Lost Detroit) μέχρι την αβάστακτη ελαφρότητα της διασημότητας (Show Bizness) και των ναρκωτικών (Angel Dust).
Ήταν μάστορας του λόγου. Στην εφηβεία του έγραφε αστυνομικά διηγήματα και ένα από αυτά του χάρισε την υποτροφία για ένα από τα καλύτερα γυμνάσια της εποχής του. 95 λευκοί και 5 μαύροι φοιτούσαν σ’ αυτό. Ο Gil Scott-Heron κατάφερε να ξεχωρίσει ανάμεσα τους και κατέληξε στο Πανεπιστήμιο Lincoln. Άρχισε να γράφει ποιήματα και μυθιστορήματα και με τον συμφοιτητή του Brian Jackson έφτιαξαν το συγκρότημα Black & Blues. Την ιδέα την πήραν από τους Last Poets, μιά ομάδα από το Χάρλεμ που απήγγειλε ποιήση με συνοδεία μπόνγκος και κόνγκας.
Μόνο που η δική του σχέση με τη μουσική ήταν πιο βαθειά και τον οδήγησε σε άλλα μονοπάτια. Συνδύασε την παράδοση της νέγρικης προφορικής ποιήσης -που ξεκίνησε κάποτε με τα μπλουζ και συνεχίζεται σήμερα με το χιπ χοπ- με τους ήχους της σόουλ, της τζαζ και της φανκ. Πολλοί τον αποκάλεσαν “νονό” της ραπ και οι Public Enemy συχνά έχουν δηλώσει ότι ήταν αυτός που άνοιξε το δρόμο, όμως ο ίδιος αποκαλούσε τη μουσική του “μουσική του τρίτου κόσμου” και αποποιόταν κάθε “ευθύνη” για τα “yo mama..”
Ψιλόλιγνος, με το κλασσικό άφρο μαλλί αφάνα, τα λόγια του ήταν πάντα βόμβες υψηλής ακρίβειας και η φωνή του ένα κράμμα παλιού κρασιού, ηλιαχτίδας και δακρύων. Όσοι τον γνώρισαν, τον περιγράφουν ως πνευματώδη, χαρισματικό, μοναδικό, που ηλέκτριζε με την παρουσία του την ατμόσφαιρα. Ποιητής, φιλόσοφος, μουσικός, ακτιβιστής, ένα ανήσυχο πνεύμα που εύστοχα ένας δημοσιογράφος παρομοίασε ως το “θαυμαστικό στο τέλος της εποχής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”.
Μόνο που σαν πολλά από τα καλύτερα μυαλά της ανθρωπότητας οδηγήθηκε αργά, αλλά σταθερά στην αυτοκαταστροφή. Χάθηκε μέσα στα σύννεφα του κρακ. Βρέθηκε να εκτίει ποινές σε φυλακές. Τα τελευταία χρόνια έμενε σε ένα διαμέρισμα στο Χάρλεμ, μακρόστενο σαν βαγόνι τρένου και σκοτεινό σαν σπηλιά. Ήταν σαν σκελετός με ρούχα. Τσιγάρα, ποτό, χυμοί και φρούτα και η πίπα για το κρακ. Έψαχνε κρυμμένες κάμερες και μικρόφωνα στους τοίχους και έξυνε λαχεία. Μέχρι που πέθανε από επιπλοκές του ιού HIV.
Αυτές τις μέρες το τραγούδι του ακούγεται σε όλες τις εκδηλώσεις και τα sites των αγανακτισμένων. Αρκετοί μάλιστα από αυτούς αισθάνονται την ανάγκη να απαντήσουν. “Η επανάσταση ΘΑ μεταδοθεί τηλεοπτικά, θα τη μεταδώσω εγώ, κι εγώ, κι εγώ”, λένε 12 αφροαμερικανάκια στο βίντεο που έχουν ανεβάσει στο you tube. Πριν από αυτούς, το ίδιο είχαν υποστηρίξει και ο Elvis Costello και οι Gorillaz σε αντίστοιχα τραγούδια τους. Και τότε ο Gill Scott-Heron είχε απαντήσει μέσα από μία συνέντευξή του ότι δεν είχαν πιάσει το νόημα. Αυτό που εννοούσε ήταν ότι η επανάσταση ξεκινάει από το εσωτερικό του ανθρώπου κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το καταγράψει κανένα οπτικοακουστικό μέσο…
ΥΓ: Παρεμπιπτόντως πριν απο μερικά χρόνια, το τραγούδι χρησιμοποιήθηκε λίγο παραλλαγμένο από γνωστή φίρμα αθλητικών παπουτσιών για τη διαφήμισή της.
{Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της Lifo, λίγες μέρες μετά τον θάνατο του Gil Scott-Heron στις 27 Μαΐου του 2011}.