Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήταν ποτέ του γούστου μου. Ίσως γιατί είχε ταυτιστεί στο μυαλό μου με τους «αρχοντοχωριάτες» του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που παίρνοντας την «αλλαγή» παραμάσχαλα έδωσαν τη χαριστική βολή στη μικρή Ελλάδα που αγαπούσα. Μπορεί το όνομα της να μην συνδέθηκε με σκάνδαλα, να μην έχτισε κακόγουστη μαιζονέτα 500+ τετραγωνικών ή να μην παντρεύτηκε στο Four Seasons στο Παρίσι, όμως είχε τον ίδιο στόμφο και την ίδια αλλαζονεία όταν μίλαγε από τα μπαλκόνια. Σίγουρα ήταν σημαντική η συμβολή της στο να διαδοθεί το πρόβλημα της δικτατορίας εκτός των συνόρων μας, αλλά αυτή η «επανάσταση δωματίου» που γύρισε με τον Ντασσέν, η Δοκιμή, πάντα μου καθόταν στο στομάχι.
Ως ηθοποιό, δεν είμαι η κατάλληλη για να την κρίνω. Ξέρω ότι δεν μπόρεσε να αποφύγει τη μοίρα της τυποποίησης που ακολουθεί όλους τους «μετανάστες» του Χόλυγουντ, κι αυτό δεν ήταν σίγουρα δικιά της ευθύνη. Την είδα όμως στα γεράματα, με δική της πρωτοβουλία, να το γυρνάει όπως όλοι οι «μελλοθάνατοι» ηθοποιοί στους κλασικούς και την αρχαία τραγωδία και να την υπηρετεί με τον ίδιο στόμφο που χαρακτήριζε τις πολιτικές της ομιλίες.
Ως γυναίκα σίγουρα ήταν εντυπωσιακή. Πριν καν γίνει διάσημη, όταν παιδούλα πήγαινε επισκέψεις στον παππού της, όλα τα αρσενικά των Εξαρχείων έβγαιναν στο δρόμο να τη χαζέψουν. Χωρίς να διαθέτει την κλασική ομορφιά, μαγνήτιζε τα βλέμματα με το χαμόγελο, τα έντονα χαρακτηριστικά και την κομψότητα της. Κι ενώ μπορούσε άνετα να παίξει το παιχνίδι της ενζενύ και να μαζεύει στοίβες τα εξωφύλλα των περιοδικών με τη φιγούρα της, εκείνη προτίμησε να γίνει η θηλυκή εκδοχή του Ζορμπά. Την εποχή της γυναίκας-γατούλας, εκείνη ήταν η γυναίκα-γάτα. Δυναμική, χειραφετειμένη, με ένα στόμα που δεν έκλεινε ποτέ. Ακόμα και το ρόλο της γάτας τον έπαιξε με τους δικούς της όρους. Δεν την είδαμε ποτέ να ακονίζει τα νύχια της και δεν χαράμισε τις επτά ψυχές της σε παράτολμες κινήσεις. Με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι, μέσα στον ανεμοστρόβιλο των γεγονότων που έζησε, κατόρθωσε να διατηρήσει αυτή τη τρυφερή σχέση με τον Ντασέν, και αυτό με κάνει να συγχωρώ το γεγονός ότι ο Ζορμπάς της τις περισσότερες φορές θύμιζε αυτόν της ομώνυμης ταινίας, και όχι του βιβλίου.
Ως Υπουργός Πολιτισμού έκανε δύο κινήσεις ματ. Η πρώτη ήταν η καθιέρωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Μπορεί ο θεσμός σήμερα να έχει καταρρεύσει, αλλά όταν έγινε η Αθήνα η πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα, μπορέσαμε για πρώτη φορά να απολαύσουμε την τέχνη στην πόλη μας. Μέσα σε ένα-δύο χρόνια είδαμε μαζεμένα όσα δεν είχαμε δει σε όλη μας τη ζωή. Τώρα υπάρχει το διαδίκτυο και «πολιτιστική πρωτεύουσα» του καθενός μας είναι πια το σπίτι του, αν όχι η ταμπλέτα του, αλλά για εκείνη την εποχή, οι εκδηλώσεις που έγιναν ήταν ένα είδος όασης.
Η δεύτερη κίνηση ήταν η εκστρατεία που ξεκίνησε για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Βλέπω ανθρώπους του πνεύματος δίπλα μου να χλευάζουν την όλη προσπάθεια. Άλλοτε υποβιβάζοντας τη χώρα μας στο ρόλο της Μαριορής που «όλα τα είχε, ο φερεντζές της έλλειπε», κι άλλοτε καταγγέλοντας ότι από πίσω κρύβεται ένας μεγαλο-ιδεατισμός, παρόμοιος με αυτόν της Χρυσής Αυγής. Δεν ζήτησε «τον ουρανό με τα άστρα», δεν απαίτησε την επιστροφή όλων των ελληνικών θησαυρών στον τόπο τους, που πρακτικά θα ήταν ένα είδος «παραχάραξης» της παγκόσμιας Ιστορίας. Με μαθηματική ακρίβεια ζήτησε την «ενοποιήση» συγκεκριμμένων στοιχείων ενός συγκεκριμμένου μνημείου. Κι αυτό είναι που κάνει την κίνηση της ρουα-ματ. Δεν ξέρω αν η ιδέα ήταν δική της ή του περιβάλλοντος της, αλλά τη θεωρώ έξυπνη και μέσα στα όρια του πραγματοποιήσιμου.
Χαίρομαι κάθε φορά που συναντώ Έλληνα σε κάποιο μακρινό ταξίδι μου. Εξίσου χαίρομαι και όταν βλέπω ελληνικά αγάλματα, πίνακες, αντικείμενα σε διάφορα μουσεία του εξωτερικού. Δεν θα ήθελα ποτέ η Ελλάδα να περιοριστεί στον ελληνικό χώρο. Θα μου άρεσε όμως το κάθε κομμάτι τέχνης να παρουσιάζεται όσο πιό ολοκληρωμένα γίνεται. Ας βρούμε τα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου κι ας τα δώσουμε στο Λούβρο…
Πριν από λίγο καιρό, ψάχνοντας τα αρχεία του περιοδικού Life έπεσα πάνω σε αυτες τις φωτογραφίες. Είναι τραβηγμένες το 1962 στο Παρίσι, στο μουσείο του Λούβρου, από τον Roy Rainford. Η Μελίνα κινείται ανάμεσα στα αγάλματα σαν να παίζει το ομώνυμο παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων…
